Najczęstsze błędy w zamówieniach na usługi bankowe, popełniane przez samorządy lokalne

Samorządy coraz powszechniej udzielają zamówień na różnego rodzaju kredyty. Standardem stały się zamówienia na bankową obsługę budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Niestety, przy prowadzeniu tych postępowań pojawia się wiele wątpliwości, a analiza specyfikacji istotnych warunków zamówienia pokazuje, że o błędy nie jest trudno.


Jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST) mają obowiązek stosowania zapisów ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej: Pzp) do zawierania umów, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Potwierdza to także art. 264 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ustawa o finansach publicznych) stanowiący, że bankową obsługę budżetu JST wykonuje bank wybrany na zasadach określonych w Pzp. Ponadto w ust. 4 tego artykułu wskazuje się, że zarząd JST może, w granicach upoważnień zawartych w uchwale budżetowej, zaciągać kredyty w wybranych przez siebie bankach, w trybie określonym w Pzp.
Określenie „tryb” obejmuje ustaloną w przepisach o zamówieniach publicznych metodę postępowania, której nie można stosować w oderwaniu od ogólnych zasad systemu zamówień publicznych, w tym zasady uzasadniającej wyłączenie obowiązku stosowania Pzp. Tryb jako metoda postępowania powinien mieć zastosowanie w każdej sytuacji, jednak wyłącznie w ramach zasad ogólnych zamówień publicznych.
Mając na uwadze definicję zamówienia publicznego, należy stwierdzić, że jest ono umową zawieraną między zamawiającym a wykonawcą, w wykonaniu której korzyść majątkową otrzymują zarówno zamawiający – w postaci wykonanego zamówienia, jak i wykonawca – najczęściej w postaci zapłaty lub w innej, niekonieczne pieniężnej, postaci podlegającej ocenie pieniężnej.
Specyfika umowy z bankiem
Dokonując oceny, czy umowa zawarta z bankiem ma charakter umowy rzeczywiście nieodpłatnej, należy zwrócić uwagę na kilka kwestii. Otóż z samego faktu niepobierania przez bank opłat za prowadzenie rachunków bankowych JST nie wynika, że świadczona przez niego usługa ma charakter całkowicie nieodpłatny. Z obsługą rachunków bankowych powiązane są najczęściej usługi dokonywania na zlecenie zamawiającego rozliczeń pieniężnych. Z tytułu ich realizacji bankowi przysługują określone prowizje stanowiące jego wynagrodzenie za dokonanie tych czynności bankowych. W konsekwencji, niepobieranie opłat za prowadzenie rachunku bankowego bank może rekompensować poprzez pobieranie opłat za dokonywanie rozliczeń finansowych.
WYŁĄCZENIA
Z zakresu stosowania Pzp wyłączono zamówienia, których wartość nie przekracza 14 tys. euro (art. 4 pkt 8 Pzp). Podstawą ustalenia wartości zamówienia jest całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy, bez podatku od towarów i usług.

Wartość zamówienia
Wartością zamówienia na usługi bankowe lub inne usługi finansowe są opłaty, prowizje, odsetki i inne podobne świadczenia związane z zawartą umową (art. 34 ust. 4 Pzp). W związku z tym wartością zamówienia, np. na kredyt, nie jest kwota kredytu, tj. wysokość środków pieniężnych, które zamawiający zamierza pozyskać. Zamawiający, dokonując ustalenia wartości zamówienia z należytą starannością, powinien przeprowadzić tzw. rozeznanie rynku i porównanie ofert kilku banków. Porównanie to powinno dotyczyć warunków kredytowych co do jednego typu kredytów, np. inwestycyjnych. Przyjęcie bowiem przy zamówieniu na kredyt inwestycyjny warunków dla kredytów hipotecznych może spowodować zaniżenie wartości szacunkowej zamówienia i zarzut braku należytej staranności.

Kryteria oceny ofert

Kryteria oceny ofert
Jak w każdym postępowaniu o udzielenie zamówienia, także na usługi bankowe, jednym z kryteriów oceny ofert musi być cena. Niejednokrotnie, jak pokazuje praktyka, jest to jedyne kryterium. Czasami zamawiający podają w ramach tego kryterium także podkryteria. Takie działanie często nie jest dokonywane prawidłowo, a zamawiający osiąga inny efekt niż oczekiwany. Na przykład w jednej z SIWZ gmina zamieściła zapis: w ramach ceny 100%: oprocentowanie kredytu do 90%, jednorazowa prowizja bankowa do 10%. Do takiego zapisu można zgłosić dwa zastrzeżenia:
1) nie można używać słowa „do”, bo powoduje, że kryterium nie jest jednoznaczne, teoretycznie pozwala na uznaniowość zamawiającego,
2) w praktyce po podstawieniu danych liczbowych do takich podkryteriów – można otrzymać ofertę niekoniecznie najkorzystniejszą dla zamawiającego.
Warto więc, już na etapie przygotowywania SIWZ, dokonać analizy i przykładowych wyliczeń, aby uniknąć problemów.